“Meten is weten” is een bekend gezegde welke je vaak gehoord moet hebben. En dit gezegde is ook zeker van toepassing bij onze hobby tekenen.

Als de vormen in jouw tekening niet de juiste verhoudingen hebben kunnen de schaduwen en andere details perfect kloppen. Maar de tekening zal nooit “kloppen”.

Daarom probeer ik in mijn persoonlijke werk altijd de verhoudingen en grote basisvormen goed op papier te krijgen.

En neem afstand van je werk want dan vallen de proporties wat beter op hun plek omdat je het vanuit een andere hoek bekijkt. 

Wat ook soms kan helpen is de tekening door een spiegel te bekijken, zo zie je de tekening weer door frisse ogen.

Maar meten blijft lastig om lengtes en afstanden in te schatten en deze goed te vertalen naar het papier. Maar gelukkig zijn er een hoop methodes en hulpmiddelen ontwikkeld door de eeuwen heen die ons hierbij kunnen helpen.

Je moet wel onthouden dat niet elke meetmethode even nauwkeurig is. Met een liniaal kun je exacter meten als dat je schat met een potlood. 

En als het meten de eerste keer niet lukt, blijf gerust oefenen totdat je tevreden bent over je tekening. 

Naarmate je genoeg ervaring hebt zul je zien dat je een combinatie van genoemde meetmethoden in een tekening zult gebruiken. 

Er is geen superieure meetmethode maar gebruik gewoon wat voor jouw werkt.

Hieronder staan een paar meetmethodes uitgelegd.

Meten met potlood

Dit is voor mij de meest gebruikte methode, omdat ik altijd wel een potlood bij me heb is dit een zeer effectieve manier om snel proporties op papier te krijgen. 

Bij een voorwerp wat je in de verte ziet steek je arm recht uit. het is belangrijk dat je de arm tijdens het schatten altijd op dezelfde lengte houdt. Zet de punt van het potlood op de bovenkant van het object, waarna je de onderkant aangeeft met je duim.

Je hebt nu de eerste belangrijke maat te pakken voor je tekening, zet de maat in proportie op je tekening. 

Herhaal hierna de bovengenoemde stap net zo vaak totdat je de alle grove proporties op papier hebt. 

Je kunt dit voor horizontale, verticale en zelfs diagonale lijnen gebruiken. 

Hulplijnen of Raster

Als je vanaf een foto wilt tekenen kan het helpen om hulplijnen op de foto en op jouw tekenpapier te zetten. 

Doe dit met licht potlood of een non-photo blue potlood, zodat je de lijnen niet ziet op de tekening. Houdt het makkelijk voor jezelf en teken altijd rechte lijnen of hoekige vormen.

Deze methode is zeer goed voor beginnende tekenaars omdat je jezelf traint in het goed neerzetten van vormen. 

Het is belangrijk dat het raster in gelijke vormen verdeeld is, meet dus daarom ook goed. En zorg dat beide raster van de foto en op papier in proportie gelijk aan elkaar zijn.

Het raster hoeft niet even groot te zijn als het raster van je tekening. Wanneer je de tekening 2 keer wilt vergroten, teken je dus de raster vormen op het papier 2 keer zo groot. Let wel op dat je genoeg blokken tekent en dat er genoeg ruimte op het papier overblijft.

Echter een raster is relatief veel werk en om het proces te versimpelen kun je ook gebruik maken van hulplijnen en zelf je vormen bepalen. Houdt het wel bij rechthoekige vormen want deze zijn makkelijker op papier na te tekenen. 

Wanneer ik deze oefeningen doe vind ik het prettig om een goede liniaal en geodriehoek te gebruiken. Maar eigenlijk maakt het niet uit wat je gebruikt als je maar goede vormen kan neerzetten. 

Liniaal en Sjablonen

Wellicht is het een open deur intrappen, maar je kunt natuurlijk ook meten met een liniaal of sjabloon.

Deze mag uiteraard niet ontbreken in deze lijst. Ik ga er van uit dat iedereen weet hoe een liniaal werkt.

Wat vaak onderschat wordt is de waarde van een goed sjabloon. Hiermee kun je waar nodig ellipsen en andere strakke vormen tekenen. 

Zoals je waarschijnlijk in basisoefeningen gelezen hebt, blijft een strakke ellips moeilijk om te tekenen. Daarom een sjabloon welke meerdere graden weergeeft is van onschatbare waarde.

Schaalverdeler

De schaalverdeler is eigenlijk een instrument waar ik lang het bestaan niet vanaf wist. En wat vond ik het prettig toen ik er eindelijk eentje had. Dit is een instrument wat elke tekenaar in zijn bezit moet hebben. 

Een schaalverdeler of “proportional divider” in het engels genoemd. is een instrument waarmee je snel de schaal kunt meten en makkelijk kan omzetten naar de proporties die je zelf wilt. 

Ik ben vrij ongeduldig van aard en vind het schatten en meten van proporties soms wat lang duren. Meestal sla ik het dus over en ga ik er vanuit dat mijn paar basislijnen wel goed staan. Echter dan ben je bijna klaar met de tekening en dan staat het object je raar aan te kijken.

Uiteindelijk uit een hoop frustratie een schaalverdeler gekocht welke mij een middenweg bood en het de tijd voor meten kon halveren. En toch realistische proporties op papier zetten. Wat voor mij een hele verademing was.

Ik gebruik bijvoorbeeld de schaalverdeler om proporties van het gezicht goed op papier te zetten. Omdat jij en ik natuurlijk geprogrammeerd zijn om emotie in gezichten te zien, is de kleinste fout goed waar te nemen door de meeste mensen.

Daarom is bijvoorbeeld heel belangrijk dat de ogen goed staan of de mondhoeken kloppen. En dit is nog maar het begin waar je een schaalverdeler voor kunt gebruiken.

Het gebruik is ongeveer hetzelfde als met het meten met de potlood. Houdt je arm altijd op dezelfde lengte. Stel de schaal in op het instrument en plaats de verschaalde lijn op papier.

Negatieve vormen

Negatieve vormen worden vooral in de compositie gebruikt om het oog een plek te geven waarop het kan rusten. 

Echter de negatieve vorm kan ook gebruikt worden om de proporties in je tekening te meten. 

Als je bijvoorbeeld kijkt naar de afbeelding van igor stravinsky getekend door picasso, zie je dat bij de arm een ‘negatieve ruimte ontstaat. 

Deze vorm valt normaal niet op, maar wanneer je de juiste proportie op papier wilt zetten, kun je dit soort vormen gebruiken als referentiepunt om je maten te schatten.. 

Dan kun je de andere vormen ook makkelijker inschatten. Dit is nog maar een klein voorbeeld maar dit principe kan ook heel handig zijn wanneer je iets abstracters probeert na te tekenen.

Vloeiende Lijnen en Organische lijnen

Wat ik vaak doe is als ik met het potlood de grote lijnen heb geschetst is op ‘gevoel’ de grove schets afmaken met vloeiende lijnen en organische vormen. 

Ik begin met een basisvorm welke correct is uitgemeten en dit is dan mijn referentiepunt om in de rest van het onderwerp uit te zetten.

Dit doe ik met snelle soepele lijnen, ik probeer dan net als animators snel en soepel de proportie op papier te zetten. 

Persoonlijk vind ik dit een prettige manier van meten. Het is niet heel accuraat maar ik probeer de proporties die ik uitmeet constant te beoordelen. 

Ik denk dan bij mezelf “ben ik tevreden met de basisschets?” als het antwoord ja, dan heb ik een meevaller. En als het mij niet bevalt zet ik er een lijn naast.

En daarnaast train ik gelijk mijn hand oogcoördinatie train. Weet wel dit is niet voor iedereen weggelegd maar als je dit probeert zul je zien