Je hoort wel is dat het oog de opening naar de ziel is . Toch zit hier een kern van waarheid in omdat als het accent binnen een portret op de ogen ligt de tekening of schilderij veel karakter krijgt. 

Ogen zijn een onlosmakend communicatie middel, ze vertellen indirect over hoe een persoon zich voelt of wat deze heeft meegemaakt. 

Het oog zelf is ook altijd nat wat voor de welbekende hooglicht zorgt. In dit artikel zullen we ons focussen op 1 oog. Maar als je een portret tekent (dus twee ogen tekent) zorg dan ook dat je het perspectief in de gaten houdt.

In een tekening of schilderij is het altijd aan te raden om 1 punt van attentie (focal point) te hebben. En binnen het portret is het verstandig om de nadruk ook op de ogen te letten. 

Door de ogen goed te portretteren kun je leven in het schilderij vangen en de ziel van je onderwerp neerzetten.

Ik ga je in deze blogpost leren over hoe je een oog kunt tekenen. De focus van dit artikel ligt daarom vooral op de lijntekening en niet zozeer op het realistisch maken van het oog. 

de tekening is namelijk de basis voor een goed schilderij en als het raamwerk klopt kun je daarna altijd nog licht en kleur toevoegen. 

Dit artikel is onderdeel van een grotere serie over hoe je een realistisch portret kan tekenen. Klik op het linkje op de tekst om naar een ander onderdeel te gaan: portret, neus, mond of oor.

Anatomie van het Oog

Je ziet ontelbaar veel ogen op een dag en deze hebben allemaal een andere vorm en kenmerken. 

Het is daarom belangrijk om de anatomie of onderdelen van het oog te kennen. Door deze onderdelen net wat anders van vorm te maken kun je eindeloos veel ogen tekenen. 

Allereerst is goed om te onthouden dat oog een bolvorm heeft welke overlapt wordt met verschillende spieren. 

Zie hieronder een anatomie studie welke ik een tijd geleden gemaakt heb. Hierin krijg je wellicht een beter idee over hoe de schedel en de spieren in elkaar steken. 

Wanneer ik het oog apart neem kun je zien dat het oog uit onderstaande onderdelen te verdelen is. De onderdelen zijn van boven naar beneden weergegeven met wat bijgaande informatie welke je kan gebruiken om je oog leven te geven.

1. Bovenooglid – weergegeven in paars, naarmate we ouder worden gaan de oogleden hangen en kan je 
2. Wimper – weergegeven in zwart; let op om de wimpers niet allemaal in gelijke lengte te tekenen. Bij de middelste wimpers kijk je er tegen aan waarbij je ze minimaal ziet. 
3. Iris – weergegeven in groen, deze wordt nauwer of groter aan de hand van hoeveel ligt erin valt. Daarnaast wellicht het mooiste deel van het oog welke ontelbaar veel verhaal kan vertellen. In dit gedeelt zie je vaak een weerspiegeling van de wereld om de persoon heen. Met al zijn verschillende kleuren en lichtreflecties.
4. Pupil – weergegeven in zwart, onlosmakend verbonden met de iris. echter toch apart vernoemd omdat de pupil geheel zwart is. 
5. Traanbuis
6. Onderooglid

Als je iemand recht aankijkt bevindt het oor zich onder de wenkbrauw lijn. De hoogte van het oog is voor iedereen verschillend omdat er ontelbaar veel soorten schedels zijn. 

Ogen kunnen iets verder uit elkaar staan of door de oogleden kan het lijken of het oog iets scheeft staat. Er is veel mogelijk maar als vuistregel is het goed om de algemene gezichtproporties aan te houden.

Voor meer informatie over gezichtproporties zie de blogpost over portretten.

Oog leren tekenen stap voor stap

Nu komt het leuke gedeelte, we gaan in 5 stappen een oog tekenen. Nogmaals als je meer stappen nodig hebt, voeg ze zelf toe. 

Het is namelijk belangrijk dat jij je eigen stappenplan ontwikkeld. Want als je dit doet zul je zien dat je niet meer hoeft na te denken over hoe je iets op papier zet. 

Natuurlijk is het niet zo dat je na dit stappenplan geweldig goede oren tekent. Maar het is belangrijk dat jij een denkwijze of proces hebt wat je gedachteloos kunt herhalen. 

En als je niet meer over het stappenplan hoeft na te denken kun je gedachteloos heel veel oefenen. Waardoor jouw oren tekening voor tekening steeds beter worden.

Persoonlijk heb ik ook nog een hoop oren te tekenen omdat die van mij ook een stuk beter kunnen worden. Maar we zijn allemaal leerlingen en daardoor wilde ik toch mijn 5 stappenplan delen.

Stap 0 | Positie

Het hoofd alleen al heeft ontzettend veel vrijheidsgraden, wat inhoudt dat deze veel kanten kan op bewegen. Daarom moet je goed in de gaten houden hoe je het oog waarneemt. Houdt rekening met de positie van het oog en probeer hier de vormen op te construeren. 

Stap 1 | Verhouding en proporties

Bij stap 1 beginnen we zoals gewoonlijk met de grove verhoudingen van het oog. ik begin met een middenlijn en zet daarna een cirkel welke mij helpt om de oogbol voor te stellen.

Stap 2 | Basis

Wanneer ik een gedetailleerd oog teken probeer ik eerst de binnenkant te tekenen. Omdat dit het meest belangrijk is. 

Ik begin met de buitenste rand van de iris, opvolgend  teken ik de ooglid lijnen. Waarbij je rekening houdt met de vorm van het oog. 

Probeer je in te denken dat je over een bol heen tekent. Als laatste proberen we de traanbuis aan te geven. 

Probeer ook hier weer de proporties kloppend te maken. Nogmaals proporties en grote vormen zijn belangrijker dan mooie details.

Stap 3 | Oogleden 

in stap 3 tekenen we boven en onderooglid, ik zet altijd mbet minimale lijnen de impressie neer van het plooiende huid.

Stap 4 | Details | Iris en Wimpers

Als volgt teken ik de pupil in en probeer het patroon van de iris te vangen. Als je goed op let lijkt dit een chaos aan lijnen, maar ik heb hier geprobeerd om er enige vorm in te krijgen. 

Als laatste teken ik de wimpers waarbij ik de vloeiende vorm probeer te vangen. Onthoudt dat de wimpers niet allemaal even lang zijn. Bij de middelste haren kijk je er tegen aan waardoor het lijkt of ze klein zijn.

Ook heb ik bij deze stap de constructie lijnen weg gehaald.

Stap 5 | Kleur

Als laatste heb ik kleur toegevoegd, dit voorbeeld is gemaakt in photoshop dus vandaar dat het er wellicht anders uitziet dan als jij het met potlood doet. 

Echter kan het met potlood soms zelfs mooier zijn. 

Je kan zien dat kleur het afmaakt, maar kleur maakt het geen realistisch oog. De tekening met de juiste proporties maakt het oog sprekend. 

Verdere stappen

Wellicht heb je wat aan deze informatie gehad, portret tekenen is en blijft lastig. 

Maar blijf vooral oefenen, maak jouw stappenplan eigen en teken daarna ontelbaar veel ogen en portretten. Door veel te blijven oefenen wordt je steeds beter en als je ergens tegen aan loopt blijf dan jezelf vragen stellen.

Oren blijven lastig maar door ze te versimpelen zoals ik je hierboven heb laten zien, geloof ik dat jij strak realistisch oren kan tekenen. Ik geloof als tekenaar dat je moet blijven tekenen om beter te worden. En als je blijft oefenen gaat dit zeker goedkomen.

En als je verder wilt lezen kijk dan op deze website of als je een goed boek zoekt raad ik :

Klassiek model tekenen aan van Steve Huston; of

Drawing the head and hands van Andrew Loomis.

Daarnaast veel succes en natuurlijk heel veel plezier!