Elk schilderij gebruikt een combinatie van notan en claire-obscur. Het verschil weten tussen deze twee kan je erg helpen om andere schilders te begrijpen of om zelf de schaduw en toonwaardes in je werk aan te passen. 

Omdat toon en schaduw niet hand in hand hoeven te gaan in een schilderij of tekening. Zal ik uitleggen wat toon in de vorm van Notan inhoud en wat precies het verschil met clair-obscur is. 

Notan geeft het verschil tussen licht en donker weer in je tekening. Waarbij claire-obscur het verschil in licht en schaduw weergeeft, of beter gezegd het geeft de vorm van een object weer in je tekening.

Maar waarom is dit verschil tussen notan en claire-obscure zo belangrijk?

Als beginnend tekenaar ben je nog erg gefocust om goed te leren tekenen. Maar naarmate je steeds meer vordert in het beter leren tekenen zul je je eigen stijl ontwikkelen. 

Omdat een stijl van een kunstenaar niets anders is dan zijn weergave op de wereld. Zul je zien dat hij notan en claire-obcur niet naar waarheid hoeft te gebruiken. Dit kan natuurlijk express zijn of hebben zich dit onbewust aan geleerd.

Zo hebben Vincent van Gogh en Rembrandt van Rijn beide notan en claire-obscur naar eigen inzicht gebruikt. Iedereen heeft zijn eigenvooringenomenheid in zowel claire-obscur of Notan.

Zo is Rembrand van Rijn heel bekend voor zijn extreme gebruik in claire-obscur. En staat Vincent van Gogh bekend voor zijn gebruik van Notan 

Verschil Notan en Claire obscur

In de afbeelding hieronder kun je goed het verschil zien tussen notan en claire-obscur. In het plaatje links zie je alleen de massa van het object en het is dus ook vormloos. Het is een twee dimensionale weergave van een cirkel of bol. 

Rechts kun je zien dat claire obscur de vorm van een figuur weergeeft. Het is duidelijk te zien dat door het tekenen van de schaduw en lichtval er een driedimensionale vorm bestaat. 

Wanneer we deze over elkaar leggen zul je zien dat de massa en vorm mooi met elkaar samen valt. 

De echte toegevoegde waarden komt pas tevoorschijn als we gaan spelen met deze twee waarden. Het is mogelijk om de massa of notan van een object meer naar voren te halen of natuurlijk andersom.

Je ziet links dat ik de waardes van de schaduw minder toonwaarde heb gegeven, waarbij de massa van het object naar voren komt. 

Andersom kan dit natuurlijk ook rechts zie je het voorbeeld waarbij de schaduw donkerder is aangezet.

Door met deze waardes te spelen kun je de compositie binnen een schilderij aanpassen. Het is mogelijk door met contrast te spelen en een “focal point” binnen de tekening te creëren 

Gebruik van Notan

Waarschijnlijk kun je notan en claire-obscur nu van elkaar scheiden. Maar nu vraag jij jezelf wellicht af wat je er verder mee kunt.

Notan is een japanse term wat “licht en donker harmonie” betekend. In deze stijl worden donker en lichte vlakken gebruikt om vormen op en 2D vlak te vertalen.

Notan geeft dus de massa van een object weer, je kan het vergelijken door alleen de lokale kleur van het object te tekenen en geen schaduw weer te geven. 

Je kunt de massa aangeven door bijvoorbeeld de lokale kleur van het object in te kleuren. Houdt hierbij wel rekening als je schaduw toevoegt dat je saturatie van de kleur omhoog gaat, waardoor deze donkerder wordt. 

Of het is net zoals valentin serov mogelijk bijna alleen in lokale waardes (notan) te schilderen. Je ziet dat er alleen lichte schaduw bij de neus is aangebracht.

 

 

Notan studie

Zoals hierboven al aan gegeven is Notan een harmonie tussen licht en donker. Wellicht heb je welleens wanneer je op instagram zit of door een museum loop en je oog valt ergens op. 

Voordat je het weet blijf je even staan en wordt je oog door de tekening of foto heen geleid. Er is wellicht gespeeld met donkere vlakken wat een dynamisch samenspel geeft. 

Wanneer je onderbewust even stilstaat bij de tekening ben je de compositie van het werk aan het bewonderen. 

Omdat notan een belangrijk onderdeel is in de compositie kun je een notan studie maken om de compositie te ontleden. Door een 2 tonen studie te maken op basis van het notan ontwerp kun je het raamwerk van een goede compositie blootleggen. 

Compositie is namelijk niets anders dan het goed ordenen van beeldelementen. En de plaatsing van de toonwaardes en de lokale massa kunnen erg belangrijk zijn in de beleving van het schilderij. 

Van Gogh gebruikte in zijn latere werk veel kleur om emotie los te maken. Als we bijvoorbeeld kijken naar het schilderij “Amandelbloesem”. 

Naast dat dit een van mijn favoriete schilderijen is gebruik ik dit schilderij als voorbeeld omdat er nauwelijks vorm is gebruikt en een mooie aanvulling is in dit voorbeeld. 

De achtergrond heeft een subtiele toonvariatie in de kleur turquoise. Vincent van Gogh speelt hier met een volledig tonaal spectrum. Van de witte bloesem tot de bijna zwart aangezeten omlijning van de takken. Al hoewel het schilderij heel kleurrijk zit er toch veel van de zelfde toon waarde in. 

Dit kun je namelijk zien als we het plaatje vertalen naar een ‘grayscale’ afbeelding.

 

 

Je kunt dus zien dat het moeilijk te zeggen is waarom dit schilderij veel in ons los maakt. Dus om te snappen hoe vincent van gogh onze ogen laat dansen door het doek kunnen we dus een 2 waarde notan studie maken. 

Dit doen we door de middentoon grijs te pakken en alles wat donkerder is maken we zwart en alles wat lichter is maken we wit. 

Ik heb het even voor dit voorbeeld in photoshop een verdeling gemaakt en dan komen we op onderstaand resultaat. Je ziet dat de bloemen een dansende vorm weergeven en laten onze ogen door het schilderij heen waaien.

Door het gebruik van notan kun je makkelijker je objecten in je tekening onderscheiden. Het maakt dan ook niet uit als het gaat om het manipuleren van het licht om een bepaalde sfeer te bereiken of om compositie te bestuderen.

Wat ik vaak doe is gewoon met een 2B grafiet potlood snelle toon studies op papier te maken. De studie hoeft niet groter te zijn dan 5 bij 5 centimeter, maak er gerust 4 of 5 in je schetsboek en kijk wat voor jou werkt.

Het is belangrijk om te blijven oefenen.